جمهوریت– سیما پروانه گهر: با آزادسازی خرمشهر و بازپس گیری آن در عملیات بیت‌المقدس تردید و دودلی و ایده لزوم یا عدم لزوم ادامه جنگ در گفته‌ها و اظهارات مسئولان وقت دیده می‌شود . آیت الله منتظری در کتاب خاطرات خود در اینباره نوشته است که با آزاد سازی خرمشهر در عملیات بیت‌المقدس انگیزه کمتری برای ادامه جنگ وجود داشته است. او که خود مخالف ادامه جنگ بوده از تردد و دودلی امام(ره) نیز در این باره یاد می‌کند. محسن رضایی و بسیاری دیگر از فرماندهان وقت سپاه می گویند که هاشمی رفسنجانی و قاسمعلی ظهیری نژاد، سرلشکر نیروی زمینی ارتش در خلال سال‌های جنگ، امام(ره) را متقاعد به رفتن به داخل خاک عراق با این استدلال که اگر ایران این کار را نکند عراق مجددا پیش روی می کند، کردند. محسن رفیق دوست، وزیر سپاه در سال های جنگ در یکی از جلسات سلسله نشست های «ناگفته های جنگ» گفته است که استدلال و نگاه آن ها در خرداد ۶۱ و موضوع ادامه جنگ بعد از عملیات بیت المقدس این بوده است که «ما مامور به وظیفه هستیم نه مامور به نتیجه» بنابراین جنگ باید ادامه پیدا می‌کرد چرا که در غیر این صورت عراق به خاک ایران حمله می‌کرد . حسین علایی، از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در سال‌های جنگ، در گفت‌وگو با حسین هباشی در برنامه خشت‌خام می‌گوید که امام به هاشمی گفته بود که جنگ را در مرزهای ایران ادامه دهید . علایی تاکید دارد که ازنگاه او، این یعنی آتش‌بس چرا که ادامه جنگ در خاک ایران بی‌معنی است. احمد غلامپور، از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران که در زمان آزادسازی خرمشهر مسئولیت فرماندهی قرارگاه قدس را نیز بر عهده داشته است در سال ۹۷ در گفت‌و‌گویی با شبکه ۴ درباره تصمیم ایران در این برهه گفته است که بعد از عملیات بیت‌المقدس استراتژی جنگ تغییر کرد و مدل این بود که در حال تنبیه متجاوز در مرزها باشیم. او اذعان می‌کند که البته عراقی‌ها نیز در آن زمان به دنبال فرسودگی نیروهای ایران بودند. در این نقطه تاریخی هواره نگاهی عمومی و کلی طرح می شود مبنی بر این که فرماندهان ارتش مخالف ادامه جنگ و فرماندهان سپاه خواهان کشیدن جنگ به داخل خاک عراق بودند اگرچه حسین علایی تاکید دارد که قوی ترین استدلال ها را در جلسات فرماندهان سپاه و ارتش با امام، سردار ظهیری نژاد، سرلشکر نیروی زمینی ارتش در ارتباط با ادامه جنگ داشته است. بر اساس گفته‌های مسعود بختیاری، رییس عملیات نیروی زمینی ارتش در دوران جنگ و از طراحان عملیات بیت المقدس در گفت‌و گو با برنامه خشت خام می گوید دیدگاه ظهیری نژاد نه اصرار بر نفس ادامه جنگ و کشاندن آن به بصره که ایده ای برای ایجاد یک منطقه تامینی بوده است. با این وجود اما قضاوت در اینباره و امکان مرور دیدگاه های چهره ها و بخش های مختلف درگیر در جنگ با گذشت نزدیک به ۴ دهه از آن زمان هنوز ممکن نیست چرا که محتوای بسیاری از جلسات هنوز از طبقه بندی محرمانه خارج نشده و در دسترس نیست. به نظر می رسد تغییر رده بندی محرمانه بودن اطلاعات و محتوای جلسات مربوط به بازه زمانی خرداد ۶۱ یعنی عملیات بیت المقدس تا ۴۵ روز بعد و آغاز عملیات بعدی یعنی عملیات رمضان در تیر ۶۱ با هدف تصرف بصره یا ایجاد منطقه تامینی، و مرور استدلال چهره های نظامی آن زمان می تواند در معادلات سیاسی امروز اثرگذار باشد.
البته در شرایط فعلی نیز مقایسه اراضی تصرف شده ایران و خسارات شامل تعداد کشته شدگان در جنگ در دو بازه زمانی «ابتدای جنگ در سال ۵۹ تا نیمه خرداد ۶۱ یعنی سه ماه بعد از عملیات بیت المقدس و آزادسازی خرمشهر» و از « نیمه سال ۶۱ تا پایان سال ۶۷» به خودی خود گویای بسیاری از مسائل است. از آغاز جنگ تا نیمه خرداد ۶۱ میزان اراضی تصرف شده ایران توسط عراق ۱۴۰۰ کیلومتر مربع است اما ۵ماه بعد از قبول آتش بس ۲۶۶۳ کیلومتر از اراضی ایران هنوز در اختیار عراق است. مساحت متصرفه قید شده در پایان سال ۶۷ مبتنی بر اظهارات علی اکبر ولایتی وزیر امور خارجه وقت در نامه به دبیرکل سازمان سازمان ملل است. ادامه جنگ بعد از آزادسازی خرمشهر در عمل منجر به تصرف ۱۲۶۳ کیلومتر دیگر از اراضی ایران شده است که البته عراق این اراضی را حتی در زمان آتش‌بس نیز خالی نکرد بلکه زمانی که در سال‌های بعد درگیر جنگ با کویت شد اراضی را ایران را خالی کرد تا نیروهای خود را در جنگ با کویت متمرکز کند.
از نظر میزان خسارات انسانی نیز تعداد کشته شدگان از ابتدای سال ۵۰۹ تا نیمه سال ۶۱ یعنی سه ماه بعد از عملیات بیت المقدس و آزادسازی خرمشهر ، ۴۳۴۷۶ نفر است و از نیمه سال ۶۱ تا پایان سال ۶۷ تعداد کشته شدگان ۵ برابر شده و رقم ان ۱۵۹۱۴۷ نفر اعلام شده است. بر این اساس ۲۱ درصد تعداد کشته شدگان کل جنگ متعلق به سه ماه بعد از عملیات آزادسازی خرمشهر بوده و ادامه جنگ ۷۸ درصد دیگر کشته شدگان را به همراه داشته است.
