وقتی کاسه و کوزه بر سر خودرو می شکند

جمهوریت – به طور میانگین در ایران سالانه حدود ۲۰ هزار نفر در تصادفات جاده ای کشته و حدود ۳۰۰ هزار نفر مجروح می شوند. نتایج پژوهش های مختلف در این زمینه نشان می داد هر یک از سه منبع انسان، جاده و وسیله نقلیه در بروز تصادفات سهم متفواتی دارند.

سردار تیمور حسینی جانشین رئیس پلیس راهور اوایل اسفند سال جاری از سهم ۵۲ درصدی خطای انسانی در تصادفات جاده ای خبر داد و گفت که براساس آمارها سهم خطای انسانی در تصادفات جاده‌ای ۵۲ درصد، سهم راه۲۰ و خودرو ۱۲ درصد است .

با این تفسیر، به نظر می رسد مساله تمرکز بیش از حد بر نقش و سهم خودرو در بروز این تصادفات، ارائه راه حلی جامع را ناممکن کرده است چرا که نسبت به بقیه عوامل دخیل بی‌توجهی شده و در ارتباط با آن راهکاری در نظر گرفته نمی شود، شاید در اثر همین انکار نیز باشد که علی رغم تلاش ها برای ارتقا کیفیت خودروها، کماکان تصادفات جاده ای دومین عامل مرگ و میر در کشور است.

*خطای انسانی ؛ بیشترین دلیل ایجاد تصادفات

با توجه به هشدارهای پلیس راهنمایی و رانندگی و امار معرفی شده توسطآنها مهمترین عوامل تصادفات جاده ای سبقت غیر مجاز، سرعت غیر مجاز،عدم توجه به جلو میباشد. تخلفات رانندگی غیر مجاز در جاده ها میتواندتصادفات رانندگی مرگ باری را ایجاد کند.

براساس یافته‌های حاصل از تحلیل تصادفات در پلیس راهنمایی و رانندگیناجا، مهم‌ترین و اصلی‌ترین خطا‌های انسانی منجر به بروز تصادفات وسوانح ترافیکی عصبانیت و اضطراب در رانندگی، خستگی و خواب آلودگی، مصرف دارو‌های خواب‌آور، مواد مخدر و قرص‌های توهم زا، اعتماد بیش ازحد راننده به مهارتش در رانندگی، ضعف در بینایی، نادیده گرفتن خطرات پیش رو، بی ‌تجربگی و عدم تمرکز راننده به هنگام خوردن، آشامیدن،استفاده از تلفن همراه و گوش دادن به موسیقی، ارتکاب تخلفاتی مثل (سرعتو سبقت غیر مجاز، انحراف به چپ و …) و عدم آشنایی به راه است.

در یک مطالعه پژوهشی و موردی با عنوان « شناسایی و بررسی عوامل موثربر تصادفات رانندگی و راه های کاهش تصادفات جاده ای» توسط «رضا موسوی راد» و «حسن ذوقی» که در همایش سراسری فناوری و تکنولوژی درمهندسی عمران، معماری،برق و مکانیک در سال ۱۳۹۵ طرح و منتشر شده است، جاده های نامناسبف رانندگان ناشی و یا خواب آلود، اتومبیل هایفرسوده و غیر استاندارد ، رعایت نکردن مقررات رانندگی در جاده ها و … ازجمله عواملی به شمار می روند که به عنوان مقصران تصادفات جاده ای شناخته شده اند اما سهم جاده ها در این میان بیش از بقیه عوامل است. حتی در مواردی که مقصر اصلی راننده ناشی است.

در پژوهش موردی دیگر در مرداد سال جاری، نیز عنوان شده است که بیش از ۹۰ درصد عامل تصادفات در جاده ها به دلیل عجله، حواس پرتی، خستگی و خواب آلودگی است.

علاوه بر این، در طی ۱۰ سال گذشته کانون انجمن‌های صنفی موسسات وشرکت‌های حمل‌ونقل کالای کشور بارها بر اساس آمارها تاکید کردند که «خطاهای انسانی» عمده‌ترین علت سوانح جاده‌ای محسوب می‌شود.تصادفات و سوانح رانندگی، معلول بی‌احتیاطی و بی‌مبالاتی و بعضاًبی‌پروایی بوده است. مولفه ای که نشان می دهد نقش آموزش رسانه های جمعی به خصوص هشدار و فرهنگ سازی رسانه ملی باید بسیار جدی تر از وضعیت فعلی گرفته شود. با توجه به نقش اول عوامل انسانی در تصادفات جاده ای انتظار می رود که رسانه ملی باهمه توان در امر آموزش،فرهنگسازی و رعایت قوانین رانندگی با تهیه و تولید برنامه های مختلف رادیویی وتلویزیونی نسبت به فرهنگ سازی در این زمینه کمک کند.

*کمیت لنگ فرهنگ‌سازی

سازمان جهانی بهداشت (WHO) در ایران تصادفات رانندگی جاده ای درایران را ۲۰ برابر بیشتر از میانگین آن در جهان می داند و بیان می کند که در ایران هر ۱۹ دقیقه شاهد از بین رفتن جان یک انسان در جاده ها هستیم ودر هر ۲ دقیقه یک تن مجروح و یا معلول می شود. همان طور که تاکید شد، بر اساس گفته های مسئولان و پژوهشگران این حوزه، پژوهشگران در طی بررسی هایی بیان کردند که عامل انسانی به تنهایی و بدون حضور دو عامل دیگر(جاده و وسیله نقلیه) نقش برجسته ای در تصادفات دارد. منبع انسانی در کنار جاده حدود ۲۷%، منبع انسانی با وسیله نقلیه حدود ۶% و منبع جاده در کنار وسیله نقلیه حدود ۱% در تصادفات جاده ای نقش دارند. و این نتایج نشان می دهد انسان و جاده در کنار هم بیشترین تصادفات را شامل می شوند.

آیت الله سبحانی، فروردین ماه سال جاری در دیدار با فرمانده کل انتظامی کشور بر لزوم « برنامه ریزی و فرهنگ سازی» برای کاهش تلفات جاده‌ای تاکید کرد.

با این وجود در شرایط فعلی نقدهایی نیز به عملکرد رسانه ملی در این زمینه وجود دارد. عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور دولت قبل در سال ۱۳۹۷ با توجه به نقش اول عوامل انسانی در تصادفات جاده ای با بیان اینکه نماینده صدا و سیما در نشست شورای هماهنگی ترافیک حضور پیدا نمی کند،گفت: فرهنگ سازی به خصوص در کاهش تصادفات امری مهم است که نبایدبرای ساختن برنامه‌ها توسط صدا و سیما تقاضای پول شود. بلکه همه دستگاه‌های حاضر باید از ظرفیت این سازمان بهره ببرند.

وی همچنین تاکید کرد:« باید به صدا و سیما ابلاغ شود تا اقدامات خود رادر زمینه‌های فرهنگ سازی خصوصا فرهنگ سازی رانندگی بهبود ببخشد و همه دستگاه‌ها بتوانند از ظرفیت صدا و سیما برای اطلاع‌رسانی بهره ببرند».

سردار سیدکمال‌هادیان فر نیز در تیرماه سال ۱۳۹۸ در حاشیه مراسم تودیع و معارفه رئیس جدید پلیس راه راهور ناجا به «چهار عامل اصلی سرعت وسبقت غیرمجاز، عدم توجه به جلو و خستگی و خواب آلودگی» را دارای سهم۸۲ درصدی در رخ دادن تصادفات خواند و تاکید کرد که صدا و سیما جزوهمان ۳۳ دستگاهی است که برای کاهش تصادفات و به تبع آن جانباختگانبرنامه داشته باشد، یعنی صدا و سیما به صورت مستقیم در تغییر فرهنگ رفتار رانندگان مسئول است و نقش صدا و سیما یک نقش انکارناپذیر است. اما متاسفانه می‌بینیم برای پخش کلیپ‌های فرهنگی درخواست مبلغ ۲۰۰میلیارد تومانی از پلیس راهور می‌کند. متاسفانه صدا و سیما اهتمام جدی دررابطه با این نقش خود ندارد.

سیدعلی یزدی خواه ، عضو هیات رییسه کمیسیون فرهنگی مجلس نیز در هفته های اخیر با بیان این که « در سفرهای نوروزی سه عامل خطایانسانی، راه و علایم جاده ای و خودرو را در افزایش تصادفات جاده ای درایام نوروز تاثیرگذار است» گفته است که خطای انسانی مهم ترین دلیل تصادفات جاده ای است و برخلاف نگاه موجود در جامعه نقش خودرو را درایجاد تصادفات کمتر از دو عامل دیگر است.

نماینده مردم تهران، اسلامشهر، ری و شمیرانات در همین رابطه بر نقشسازمان ذیربط همچون پلیس، صدا و سیما و … در فرهنگ سازی رانندگی وکاهش تصادفات جاده ای تاکید کرد و گفت: اگرچه نمی توان حوادث جادهای را به صفر رساند اما شناسایی و رفع نقاط حادثه خیز از سوی وزارتراه، اصلاح رفتار ترافیکی رانندگان توسط پلیس راهور و فرهنگ سازی دراین زمینه از سوی صدا و سیما، ارتقای ایمنی خودروها و همچنین نصب مانیتورینگ جاده ای به منظور مدیریت راه ها از سوی دستگاه های اجرایی از جمله اقداماتی است که می تواند به کاهش تصادفات جاده ای در کشورکمک کند.

*وقتی کاسه کوزه ها بر سر خودرو می شکند

همان طور که نماینده مجلس یازدهم تاکید کرده است، برخلاف نگاه موجود در جامعه نقش خودرو در ایجاد تصادفات بسیار کمتر از دو عامل دیگر خطایانسانی و جاده است . علاوه بر این که افزایش کیفیت خودروهای داخلیهمچون شاهین و کوییک در سال های اخیر باعث ایجاد شرایط مناسبی در کاهش تصادفات جرحی و فوتی شده است و عدم رسیدن به نقطع مطلوب ناشی از بی توجهی به عوامل دیگر دخیل در این موضوع است.

بر اسای گزارش های کارشناسی در سال های اخیر رویکرد خودروسازان به سمت کیفی سازی و مقاوم سازی خودروهای جدید رفته است.

به طور مثال گزارش رسمی شرکت بارزسی کیفیت و استاندارد ایران (ISQI) از کیفیت محصولات و خدمات گروه صنعتی ایران خودرو طی دوره ۱۰ ماههمنتهی به بهمن ماه امسال در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته نیز حاکیاز بهبود ۱۰ نمره ای کیفیت محصولات و خدمات این گروه صنعتی نسبت بهبهمن ماه سال گذشته است به نحوی که میانگین نمره منفی محصولات گروه صنعتی ایران خودرو از عدد ۸۹ در ۱۰ ماهه منتهی به بهمن ماه سال گذشته به عدد ۷۹ در دوره مشابه سال جاری رسیده است.

همچنین در شاخص میزان رضایتمندی مشتریان از کیفیت مواد اولیه خودروطی سه ماهه نخست مالکیت(CSI) ایران خودرو با ۲۴ نمره ارتقا موفق بهکسب امتیاز ۶۸۷ در مرداد ماه امسال شده و هدف ابلاغی وزارت صمتبرای سبد محصولات سواری ایران خودرو در این شاخص دستیابی به امتیاز۷۳۰ تا پایان سال جاری است.

سید کمال هادی فر رییس پلیس راهور ناجا در اسفند سال ۱۳۹۹ با تاکید براین‌که محصولات ایران خودرو در حوزه ایمنی ارتقای بسیار خوبی یافته،گفت: در تصادفاتی که منجر به فوت می شود، ۳ تا ۶ دهم درصد فوتی برایهر ۱۰ هزار وسیله ای است که ایران خودرو تولید می کند و این عدد بسیارخوبی است.

* تست شاهین و تایید مقاومت مناسب این خودرو در برابر تصادفات

به نظر می رسد شرایط و استانداردها در طراحی و تولید خودروهای جدید همچون شاهین در حفاظت از افراد درحین استفاده از وسیله نقلیه تاثیر جدی داشته است.

در طی سال های گذشته و در ارزیابی غیر دقیق از عوامل تصادفات جاده ای، بزرگترین نقدی که در طول سال‌های گذشته به خودرو‌های ساخت داخل وارد شده، ایمنی آن‌ها بوده است. اما اخیرا سایپاویدیویی منتشر کرده که نشان می‌دهد محصول جدید این شرکت آزمایشات بین المللی تصادف را پشت سر می‌گذارد. در این ویدئو، شاهین پس ازبرخورد با مانع روبرو تنها در بخش جلو آسیب دیده و ستون و رکاب‌های کناری بدون هیچگونه آسیبی سالم می‌مانند.

سایپا در باره این آزمایش این گونه توضیح داده است که “یکی از اصلی‌ترین تست‌های اجباری از سال ۲۰۱۸، تست نهایی کیسه‌های هوا در شرایط بازشو بر روی خودرو و تصادف است. در این روش کیسه‌های هوای SRS وSRP مورد بررسی دقیقتری قرار میگیرند و میزان بازشدن، جهت بازشدن،انحراف از مسیر ضربه، محل برخورد با سرنشین و سطح تاثیرگذاری دراستاندارد‌های مختلف بررسی می‌شود.”

ویدئوی منتشر شده نشان می‌دهد که عملکرد کیسه‌های هوا در زمان مشخص مناسب بوده است. همچنین جذب نیروی حاصل از تصادف، از ناحیه جلوتوسط ستون‌های A خودرو که نشان‌دهنده جذب کامل نیرو در بخش جلویی(محفظه قوای محرکه و سر شاسی‌ها) شاهین است (ستون عمودی، ورقسقف، شیشه جلو، در‌های جلو و رکاب سالم هستند) را نمایش می‌دهد که گواه بر مقاوم بودن خودرو در برابر ضربه از نمای روبه‌رو است.

واقعیت امر این است که در مسیر کاهش تصادفات جاده ای عامل بهبود کیفیت و ایمنی خودروها در حال رشد قابل توجهی است و اگر همت و دغدغه جدی در ارتباط با کاهش تصادفات وجود دارد لازم است دو موضوع بهبود وضعیت جاده ها و توجه ویژه به علائم راهنمایی و رانندگی در همه جاده های کشور و موضوع عوامل انسانی از طریق فعالیت مناسب رسانه های جمعی به خصوص صدا و سیما در زمینه فرهنگ سازی و آموزش صورت بگیرد.

در غیر این صورت می توان همیشه با مقصر دانستن خودرهای داخلی صدرت مساله را پاک کرد و برای جان های عزیزی که در جاده ها از دست می رود به دنبال مقصر خیالی گشت.