جمهوریت – ناصر تبریزی – بحران اقلیمی قرن حاضر، بخصوص در منطقه خاور میانه که منجر به کاهش نزولات جوی و خشکسالی در سالیان اخیر شده، و ناکارآمدی مدیریت منابع زیر سطحی، مزید بر علت شده و عواقب خطرناکی را برای آینده بدنبال داشته است.نتایج کنفرانس اخیر گلاسکو در اجلاس «کاپ ۲۶» نیز گواه این مدعاست طیق اعلام کارشناسان، پیش بینی ها افزایش دمای کره زمین بسیار فراتر از میزان تصور بوده است.
با عنایت به موارد ذکر شده به نظر می رسد که راهی دیگری برای آموزش و تغییر سبک زندگی در کشور را باید جستجو کنیم.اکنون نیز بسیار دیر شده است. ندای شیپور جنگ آب در منطقه خاور میانه به گوش می رسد.سدهای تازه تاسیس شده بر روی دجله، فرات و نیل،گواه این مدعاست، بنا بر اظهارات کارشناسان، اّبگیری سد«ایلی سو» که بر روی دجله تاسیس و راه اندازی شده (فقط در ایران) ۲۳ استان را درگیر ریزگردها خواهد کرد.
بحران اقلیمی جهان را لاجرم برای تغییر الگوی مصرف آب پیش می برد. شرایط آینده بشر را مجبور کرده به دنبال استفاده از منابع آبی جدید باشد. امروزه پساب تصفیه شده حاصل از تصفیه خانه های فاضلاب به عنوان یک منبع جدید و دائمی مورد توجه کارشناسان جهت جبران کمبود آب قرار گرفته است.
باز چرخانی آب
روشهای باز چرخانی و استفاده مجدد از پساب این روند از یک کشور با دیگری بر اساس درجه فقدان آب، وضعیت اقتصادی و سایر عوامل متفاوت می باشد. افزایش توجه به بهره برداری از منابع آبی غیرمتعارف یک نمونه ای از رویکردهای اخیر در توسعه منابع آبی جدید و ذخیره آب است.در این میان توجه به منابع آبی غیر متعارف شامل, شیرین سازی آب دریا، باز چرخانی پساب کشاورزی و فاضلاب شهری می باشد. با نگاهی به عملکرد کشور های توسعه یافته این طور استنباط می شود که برای استفاده مجدد از آب هیچ نوع الگوی واحدی وجود ندارد اما گزینه های بسیاری وجود دارند که از نظر علمی ثابت شده هستند که اجازه حفظ منابع آبی را به جوامع می دهند. آب مورد استفاده مجدد، آبی می باشد که بیش از یک بار استفاده شده یا بازیافت شده است. استفاده مجدد زمانی اتفاق می افتد که آبگیر،، منابع آب خام را از تخلیه پساب آب تصفیه شده از دستگاه های تصفیه آب فاضلاب یا سیستم های بازیابی آب، می گیرد. برای مثال اگر شما در پایین دست جامعه ای زندگی کنید، آب استفاده شده آن جامعه (آب فاضلاب تصفیه شده) دوباره به رودخانه یا جریان برمی گردد و در پایین دست رودخانه به شما تحویل داده می شود و قسمتی از منبع آب شرب شما می شود. «آب شرب غیرمستقیم» به معنای «تحویل غیرمستقیم آب» به شهروندان می باشد. استفاده مجدد از آب شرب مستقیم به معنای قرار گرفتن «آب مجدد استفاده شده» به طور مستقیم در خطوط لوله کشی می باشد، که منتهی به دستگاه تصفیه یا سیستم توزیع می گردد.
آب خاکستری
آب خاکستری از همان آب فاضلابی که در احیای آب استفاده می شود، بهره می برد تنها تفاوت در اضافه کردن آب دستشویی می باشد. آب خاکستری مناسب استفاده برای آبیاری، سیفون توالت و دیگر مصارف شهری می باشد. که در کلان شهرها می توان جهت «استفاده صنایع» نیز از آن استفاده کرد، بخصوص در آبیاری ها نقش بسیار موثری ایجاد می کند.
بررسی نمونه موجود در کشور
نمونه مورد بررسی، اتفاقی است که این روزها جنجال زیادی را در شبکه های اجتماعی بوجود آورده است. طبق اخبار منتشره، در بوشهر نخل داران به دلیل کم آبی اقدام به ریشه کن کردن نخلهای بارور و فروش آن به قیمت بسیار ناچیز هستند. علت اصلی، نبود آب مورد نیاز نخل های استان گزارش شده است.بنا به گزارشی که از صدای جمهوری اسلامی منتشر شد، نخل داران ادعا می کنند که طی سالیان گذشته هر ۹ روز یکبار نخلستان های خود را آبیاری می کردند و امروزه سهم هر نخل دار در سال، دو یا سه بار تعیین شده، که منجر به خشک شدن نخلستان ها شده است.این در حالی است که طی سالیان گذشته در استان بوشهر هزاران میلیارد ریال صرف ساخت چندین سد برای تامین آب کشاورزی شده و می شود، در حالی که میلیونها مترمکعب فاضلاب در اطراف شهرها رها شده موجب آلودگی خاک و آب های زیرزمینی و به خطر انداختن سلامت عمومی جامعه شده است. منبعی که درصورت تصفیه می تواند بیش از سدها زمینه آبیاری برای نخلستانها را فراهم نماید.
فرهنگ سازی برای مسئولان و مردم
متاسفانه کم سوادی آبی موجب شده که مطالبه مردمی برای تصفیه این منابع آب پایدار وجود نداشته باشد. مثلا در سفر اخیر رئیس جمهور به استان بوشهر یکبار هم شنیده نشد،که کشاورزان از رئیس جمهور درخواست کنند تا بودجه های کلان سدسازی، صرف باز خانی چرخه آب برای آبیاری نخلستانها و دیگر موارد مورد نیاز استان،استفاده کنند.متاسفانه هیچ مسئول یا کشاورز یا صنعت مداری در کشور اهمیت بازیابی آب را درک نکرده است.هنوز متوجه نیستند که صرف هزینه های چند هزار میلیاردی برای ساخت سدها در شرایط بحران اقلیمی کنونی، هیچ دردی را برای مردم و محیط زیست، در سال های آتی دوا نخواهد کرد. بستر سد لتیان مدت هاست که خشکیده و ذخایر سده های بزرگ نیز روز به روز در حال کاهش است و همه به آب بعنوان کالای یکبار مصرف نگاه می کنند. در حالیکه مدتهاست که در دنیا فاضلاب را تصفیه و خرج امنیت غذایی می‌کنند،آب در ایران کالای یکبار مصرف پنداشته و تبدیل به یک آلاینده مخرب شده است. با وجود تنش آبی شدید، در حالیکه باز چرخانی آب و استفاده از آن در کشاورزی اقتصادی تر و سازگار با محیط زیست است، چرا هیچ کس نه در مجلس، نه در دولت و نه در مدیریت کلان کشور به فکر باز چرخانی آب نیست؟ .با وجود اینکه هر اقدامی برای بازیابی فاضلابها می تواند هدر رفت آب را به حداقل ممکن برساند، بجز موارد معدود و محدود در کلان شهرها، آب در کشور و منظر مردم، همچنان کالای یکبار مصرف تلقی می شود. این بینش باید به هر صورت از افکار عمومی زدوده شود.در این میان نقش رسانه ها بسیار حیاتی است، رسانه ها می توانند با عمده کردن باز چرخانی آب در منظر مردم ، توجه مدیران را به جهت دیگر سوق دهند.
