جمهوریت – جشنواره‌کن که زمان برگزاری، به‌عنوان اتفاقی مثبت و شادی‌آور به‌حساب می‌‌‌‌‌آید، در ایران همیشه چالش‌زا بوده است. یک روز دست دادن لیلا حاتمی با ژیل ژاکوب رئیس هشتاد و چند ساله جشنواره کن و روز دیگر مدل لباس فلان بازیگر و … در سال‌جاری اظهارنظرهای بازیگران فیلم «برادران لیلا» که همزمان با ریزش متروپل در آبادان بود، موجب واکنش‌هایی منفی در داخل کشور شد. به‌طوریکه وزیر ارشاد رسما از ممنوع‌الکاری تنی چند از بازیگران خبر داد و البته «برادران لیلا» هم رسما توقیف شد.
این برخوردها در حالی است که اقتصاد در ایران تحت‌تاثیر تحریم‌ها و البته سوءمدیریت و اخبار فساد شرایطی کاملا به‌هم‌ریخته دارد و در نتیجه، مردم اقلام مصرفی‌شان را نسبت به سال گذشته با چند برابر قیمت تهیه میکنند و خب! معلوم است، جامعه با نوعی افسردگی مواجه است. به‌‌همین دلیل مردم به برخوردهای آنچنانی با چهره‌های محبوب‌شان به‌سختی واکنش نشان می‌دهند.
نعمت احمدی، حقوق‌‌دان که چندی پیش خودش از دانشگاه اخراج شد، در گفت‌وگو با «نواندیش» به بررسی رفتارهای اینچنینی و همچنین تبعات ممنوع‌الکار کردن چهره‌های محبوب مردم پرداخته است:
*مقام دولتی میتواند هنرمندان را ممنوع‌الکار کند؟
هیچ نهادی با هیچ عذر و بهانه‌ای نمی‌تواند فردی را از حقوق‌اجتماعی محروم کند. با این توضیح که اشتغال به شغل هنرپیشگی هم از نظر قانون جزیی از حقوق اجتماعی به‌شمار می‌‌رود. مگر اینکه پرونده قضایی باز و قاضی در دادگاه پرونده را از جهت‌های مختلف بررسی کند و رای صادر کند. همچنین این توضیح هم لازم است، محرومیت از حقوق اجتماعی مجازات اصلی نیست و این‌نوع مجازات‌ها تکمیلی یا تبعی شناخته می‌شوند. مثلا دو دزد را دستگیری کردند که یکی از آنها در کنار دزدی، به صاحب‌خانه هم آسیب رسانده است که در اینجا علاوه بر مجازات حبس برای دزدی، مجازاتی تکمیلی یا تبعی هم مثل تبعید یا … برای مجرم در نظر می‌گیرند. چون می‌بینند، مجازاتی که قانون‌گذار تعیین کرده است کم است و به سراغ مجازات تکمیلی می‌روند که شامل ممنوع‌الخروجی، تبعید، ممنوع‌التصویر یا … می‌شود.
*قانون به چه کسی یا کسانی اجازه شکایت از بازیگران سینما را می‌دهد؟
اگر تخلف‌شان هنری باشد، وزارت ارشاد میتواند از آنها بازخواست کند. اما اگر کارشان به عموم آسیب رسانده باشد، دادستان میتواند به‌عنوان مدعی‌العموم قانونا وارد فضای شکایت شود. پس فقط دادستان میتواند علیه بازیگران سینما شکایت کند که این اجازه را قانون داده است.
*اما نمی‌‌توان حساسیت‌های عموم را نادیده گرفت. مثلا دادگاهی و ممنوع‌الکار کردن چهره‌‌ای چون ترانه‌علیدوستی حتما تبعات زیادی در پی خواهد داشت.
اینکه مسئولان و تصمیم‌گیران در تصمیم‌گیری‌های‌شان دیدگاه و نظر مردم را لحاظ کنند، به‌هیچ وجه با قانون منافاتی ندارد و همچنین خدشه‌ای را هم موجب نخواهد شد. اما ممنوع‌الفعالیت کردن خانم علیدوستی و اساسا هر کاری که خلاف‌نظر قالب جامعه و عرف روز باشد، حتما هزینه‌ساز خواهند شد. مخصوصا اگر اسم‌هایی با برخوردهای آنچنانی مواجه شوند که در میان مردم مقبولیت و محبوبیت داشته باشند، اوضاع بدتر هم خواهد شد. در این چند وقت اخیر چندین استاد دانشگاه از دانشگاه اخراج شدند که با واکنش بسیار منفی دانشجویان و حتی عامه مردم روبرو شد. خودِ من را از دانشگاه کنار گذاشتند و چند صد پیام از دانشجویان، اهالی مطبوعات و مردم گرفتم که به این تصمیم معترض بودند. نکته قابل تامل این است، آقایان به‌خوبی می‌دانند که مردم انواع گرفتاری را تجربه میکنند و در کل، حال مردم خوب نیست. سئول این است، وقتی نمی‌‌‌توانند مشکلات مردم را رفع کنند و دغدغه‌شان را کم، چرا نمی‌‌دانند اقلا مردم را با برخی کارها اذیت نکنند. فیلترینگ شبکه‌های مجازی، گیرهای آنچنانی به حجاب در خیابان‌ها و …. همه اینها مواردی هستند که صرفا غیرقانونی نیستند و نمی‌شود گفت، با دین و اخلاق و همچنین عرف هم منافات دارند. توصیه‌ام به‌عنوان کسی که به‌فکر تعالی کشور و آرامش مردم است، چیزی جز این نیست که سیستم تا جاییکه نظم به‌هم نخورد، باید با مردم راه بیاید و در این شرایط که همه اقلام لازم ۲۰۰ درصد و بعضا بیشتر گران شده‌اند، اقلا فضا را برای اعصاب‌خردی مردم فراهم نکنند. اینکه دیگر گرانی نیست که به‌تحریم ربط داشته باشد و نشود حل‌اش کرد.
*ممنون؛ نکته‌ای مانده است؟
هنرمندان از چهره‌های شاخص و تاثیرگذار جامعه هستند و حتی میتوانند در بزنگاه‌های مهم سیستم را یاری کنند. شغل آنها به‌گونه‌ای است که حال مردم را خوب میکنند. همین کافی است تا سیستم بنا را بر تعامل با قشر فرهیخته هنر داشته باشد.
