ناصر تبریزی – جمهوریت: آتش این روزها به جان جنگل ها و مراتع کشور افتاده و همچنان می تازد. گرمی بی سابقه هوا در ماه های اخیر از سویی و بارش فراوان باران طی بهار گذشته، مزید علت شد تا این روز ها شاهد یکی از پر حادثه ترین حوادت آتش سوزی در منابع طبیعی میهن عزیزمان باشیم.فارغ از اینکه از خرداد ماه گذشته به مراتب از سوی کارشناسان عواقب بارشها را در فصل خشک پیش بینی کرده و مدام هشدار داده و همه اذعان داشتند که به یقین در فصل تابستان امسال افزایش خطر آتش سوزی های نا محدود، جنگل ها و مراتع کشور را تهدید می کند.
پیش بینی آتش سوزی کار ساده ای برای این روز ها بود، و علل آن نیز از مدتها قبل توسط کارشناسان هشدار داده شده بود. منتها عملکرد سازمان حفاظت از محیط زیست و نقش مدیرت آن در پیشگیری و کنترل حوادث بوقوع پیوسته، نیاز به بررسی دارد، در شرایطی که تمامی حوادث آتش سوزی قابل پیش بینی بود متاسفانه در سازمان محیط زیست برنامه ای منسجم( دستکم در حد توان سازمانی)وجود نداشت.برای بررسی این مهم ابتدا حوادث دو ماه اخیر را مورد بررسی قرار می دهیم.
تقویم آتش سوزی جنگل ها و مراتع طی ۷۰ روز گذشته (۱۳۹۸)
بر مبنای جدول ارئه شده طی چهل روز، ۲۷حداقل ناحیه آتش سوزی،در مناطق تحت پوشش سازمان محیط زیست رخ داده که هر مورد نیز چندین و چند بار تکرار و مجدد شعله ور شده است. میزان خسارات وارده به جنگل ها در حال حاضر قابل ارزیابی نیست ولیکن آمار ها هراس انگیز است.
پیشگیری از ایجاد حریق در مراتع و کوتاه کردن عملیات مهار آتش در صورت بروز آتش‌سوزی از جمله مسائلی است که باید در خصوص مراتع و حراست از آن‌ها مدنظر قرارداد زیرا که منابع طبیعی یکی از مهمترین و با ارزش‌ترین سرمایه‌های ملی محسوب می‌شود و نقش آن در حیات اقتصادی و اجتماعی انسان‌ها بسیار مهم است. خسارت حریق تنها مربوط بــه پوشش گیاهی محدود نمی شود، با از بین رفتن محیط زیست، جانوران بومی منطقه نیز به ورطه ی نابودی کشیده شده یا جانوران و وحوش مجبور به مهاجرت می شوند. این در حالیست که با شرایط قبل از آتش سوزی ها نیز، اوضاع وحوش چندان مناسب نبوده و در شرایط نیمه بحرانی کمبود آبشخور و پوشش گیاهی قرار داشتند.مضاف بر اینکه بسیاری از جانوران ریز نقش قادر به فرار از دام آتش نبوده و گروه عظیمی از آنان قربانی می شوند.
بررسی عملکرد سازمان محیط زیست در قبال آتش سوزی ها
فارغ ازخودگذشتگی محیط بانان شجاع و مردم بومی که نبایست فداکاری آنان فراموش شود، باید چند پرسش را در این مورد مطرح کرد. اول اینکه چرا با وجود اینکه خطر آتش سوزی قطعی به نظر می آمد، هیچ برنامه ی اساسی مثل اسکان پایگاه های اورژانس در مناطق حساس پیش بینی نشده است؟ آیا با توجه به نبود امکانات اساسی در برخورد با آتش، ساده ترین راه ممکن تشکیل اردوهای اظطراری برای مقابله با حوادت اینچنینی نیست؟عملکرد به موقع می توانست از گسترش آتش جلوگیری و میزان خسارات ها را در حد قابل توجهی پایین آورد.مسئولین به جای اینکه در توجیه آتش سوزی جنگل ها بگویند:آتش در جنگل زیاد هم بد نیست و به مراتع مان اضافه می شود، بهتر است که به رسالت خود در حفظ جنگل ها بیاندیشند و در توجیه کم کاری ها خودشان، آسمان ریسمان نبافند.
تخمین وسعت آتش سوزی ها
بنا به گزارش ایسنا و به نقل سرهنگ محبت خانی، فرمانده یگان حفاظت محیط زیست کشور،(۱۸ خرداد ۹۸) «در دوماهه گذشته ۲۱۸ هکتار از مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست طعمه حریق شده است، وی تاکید کرد: در دو ماه اخیر بیشتر آتش‌سوزی در استان تهران و در مناطق خجیر و سرخه‌حصار بوده است که طی ۱۵ مورد آتش‌سوزی، ۷۰ هکتار از مناطق دچار حریق شد».این در حالیست که بعد از این تاریخ نیز مساحتی به وسعت تقریبی ۲۰۰ هکتار دچار آتش سوزی شده است.قابل ذکر است که بنا به گفته مسئولین طی این چند ماه اخیر گستره ای به میزان ۱۱ هزار هکتار از جنگل های سرزمینان درگیر آتش سوزی بوده اند.
بر همین مبنا، دکتر «رضا احمدی» مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان ایلام،اعلام کرده،تعداد ۶۱ کانون بحران با بیش از ۱۸۵ هزار هکتار (فقط در سطح استان ایلام)وجود دارد وی با اشاره به وجود همه ی مشکلات اذعان میکند « ۷۵ تا ۸۰ درصد آتشسوزیها قابل پیشگیری و پیش‌بینی هستند… در قانون آمده است؛ زمانی که آتش‌سوزی در عرصه‌های جنگلی اتفاق می‌افتد، تمام ادارات و نهادهایی که در محل هستند موظفند با سازمان جنگل‌ها همکاری کنند تا آتش خاموش شود. اگر این هماهنگی در زمان حریق سرعت لازم را ندارد به واسطه بوروکراسی است که ما در تمام ادارات داریم.تا این همکاری‌ها عملی شود زمان بسیار حساسی را از دست داده‌ایم، در حالی که اگر می‌توانستیم سرعت عمل خود را بالا ببریم، گستره آتش بسیار محدود و کنترل آن به سادگی امکان‌پذیر می‌شد.اما متاسفانه در شرایط موجود شاهدیم تا زمانی که هماهنگی‌ها انجام شود، آتش‌سوزی گسترش پیدا کرده و مبارزه با آن بسیار دشوار است. از این‌رو به نظر می‌رسد برای آنکه شاهد اتفاقاتی که این روزها در جنگل‌های ارسباران می‌افتد نباشیم، باید سعی کنیم چالاکی را در بخش اداری و هماهنگی بالا ببریم تا بتوانیم از سرمایه‌های طبیعی خود به شکل بهتری حفاظت و آن را به آیندگان منتقل کنیم»
مجموعه اظهارات کارشناسان نشان میدهد حداقل در حوزه اختیارات و توانمندی های سازمان حفاظت از محیط زیست، کم کاری های متداولی وجود دارد که منجر به تحمیل خسارت خارج از کنترل آنان می شود، چنانچه مدیریت کلان در سازمان حفاظت از محیط ریست دست کم از سایر سازمان ها مانند هلال احمر الگو برداری کنند به طور قطع عملکرد سریعتر و بهتری را در این زمینه شاهد خواهیم بود.سوال اینجاست که آیا اراده ای برای تغییر روش های مدیریت سازمان محیط زیست وجود دارد؟
